تنوع و فراوانی گیاهان چوبی جنگل داخل روشنه‌های تاج‌پوشش پس از وقوع طوفان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه سمنان

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه جنلگداری- دانشکده کویرشناسی

3 استادیار، بخش تحقیقات جنگل، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیده

سابقه و هدف: آگاهی از تنوع و ساختار توده‌های جنگلی یک پیش‌نیاز اساسی برای درک و مدیریت اکوسیستم‌های طبیعی است. هدف پژوهش حاضر، آگاهی از ترکیب، فراوانی و تنوع گونه‌های چوبی داخل روشنه‌ها (حاصل از طوفان) و مقایسه آن با توده‌های شاهد (بدون وقوع طوفان) است.

مواد و روش‌ها: بر این اساس، توده‌های جنگلی آمیخته با فراوانی و ترکیب متفاوت در سطح 7 قطعه در 15 تکرار، به روش کاملاً تصادفی انتخاب شدند. منطقه مورد مطالعه، سری یک جنگل داراب‌کلا ساری، استان مازندران بود. به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها، روشنه‌ها در چهار طبقه از نظر مساحت: روشنه کوچک (کمتر از 200 متر مربع)، متوسط (200 تا 500 متر مربع)، بزرگ (500 تا 1000 متر مربع) و خیلی بزرگ (بیش از 1000 متر مربع) طبقه‌بندی شدند. در داخل هر روشنه، با استقرار ریزقطعات نمونه (3×3 متر) مشخصات تجدیدحیات و ارتفاع گونه‌های چوبی ثبت گردید. بررسی تنوع گونه‌های چوبی با استفاده از شاخص‌های تنوع گونه‌ای (سیمپسون، شانون-وینر و بریلوئین)، غنای گونه‌ای (مارگالف و منهنیک) و یکنواختی گونه‌ای (پیت و هیل) انجام شد.

یافته‌ها: شانزده گونه چوبی در روشنه‌های حاصل از طوفان و منطقه شاهد شناسایی شد. بیشترین فراوانی تجدید حیات در داخل روشنه‌های حاصل از طوفان اتفاق افتاده است (1458±249 داخل روشنه‌ها در مقابل 879±138 داخل توده شاهد برای نهال‌های با ارتفاع کمتر از 5/0 متر) و با افزایش مساحت روشنه، فراوانی آنها افزایش می‌یابد (4767-5 نهال). نتایج نشان داد که شاخص‌های تنوع بین روشنه‌های به وجود آمده توسط طوفان و منطقه شاهد در گونه‌های چوبی کمتر از 5/0 متر ارتفاع، اختلاف معنی‌داری ندارند و در ارتفاع بیشتر از 5/0 متر این شاخص‌ها در هر دو منطقه به طور معنی‌داری افزایش یافتند. در بین شاخص‌های تنوع، سیمپسون از مقادیر بیشتری برخوردار بود (965/0 داخل روشنه در مقابل 975/0 توده شاهد). شاخص پیت در داخل روشنه (100/0) و در منطقه شاهد (130/0) کمترین مقدار را در بین شاخص‌های یکنواختی نشان داد.

نتیجه‌گیری: بلایای طبیعی، از جمله طوفان‌ها، پدیده‌هایی هستند که علل آنها به خوبی درک می‌شود اما وقوع آنها معمولاً غیرقابل پیش‌بینی است. طوفان‌ها می‌توانند خسارت زیادی به توده‌های جنگلی وارد کنند و تعداد دفعات وقوع خسارت با شدت آنها متناسب است. نتایج این تحقیق نشان داد که وقوع طوفان می‌تواند بر ساختار توده و مشخصه‌های پوشش گیاهی تأثیر معنی‌داری داشته باشد. در میان عوامل آشفتگی و خسارت‌های وارده بر توده‌های جنگلی در منطقه داراب‌کلا ساری، می‌توان گفت که وقوع باد و طوفان از مهمترین فاکتورهایی هستند که اکوسیستم جنگل را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند. ترکیبی از شدت باد و ویژگی‌های جامعه پیش از طوفان ممکن است نقش مهمی در تعیین پویایی تنوع درختان داشته باشد چرا که بلافاصله پس از طوفان، مرگ و میر درخت زیاد است و باعث تغییر در ترکیب و تنوع گیاهی می‌شود. با توجه به وجود توده‌های آمیخته پهن‌برگ در منطقه داراب‌کلا ساری، پیشنهاد می‌شود توجه بیشتری به گونه‌های چوبی با ریشه عمیق، نسبت متناسب طول تاج به طول تنه و همچنین مقاوم در برابر بادهای شدید داشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

اقلیم و بوم سازگان مناطق خشک و نیمه خشک
دوره 2، شماره 1
شهریور 1403
صفحه 88-104

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 25 دی 1402
  • تاریخ بازنگری: 08 شهریور 1403
  • تاریخ پذیرش: 31 شهریور 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار